Development and psychometric evaluation of a theory of planned behavior model‑based instrument for evaluation of determinants of
نویسنده یا مترجم : Rusul Abdulameer Hadi Al‑Sarray1,2, Ahmadreza Shamshiri3,4, Muhammad Alzubidi5, Mahdia Gholami3,4 and Simin Z. Mohebbi3,4*
درک عمیقتری از عوامل مؤثر بر رفتارهای بهداشت دهان مستلزم دسترسی به ابزارهای روانسنجی دقیق و مبتنی بر نظریههای علمی است. در همین راستا، این مطالعه با هدف طراحی و ارزیابی ویژگیهای روانسنجی یک ابزار سنجش عوامل مؤثر بر رفتارهای بهداشت دهان، مبتنی بر نظریه رفتار برنامهریزیشده (Theory of Planned Behavior - TPB)، در میان مادران کودکان زیر شش سال در عراق انجام شد.
در سال ۲۰۲۳، پرسشنامهها و دستورالعملهای مرتبط با موضوع جستوجو شدند و آیتمهای مرتبط با حیطههای مدل TPB استخراج گردید. پس از بازبینی و تکمیل آیتمها، نسخه اولیه ابزار تهیه شد. اعتبار ظاهری و محتوایی ابزار بررسی شد و شاخص نسبت روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) محاسبه گردید. برای بررسی روایی سازه، تحلیل عاملی تأییدی (CFA) انجام شد و بهمنظور ارزیابی پایایی، از آلفای کرونباخ، ضریب همبستگی درونکلاسی (ICC) و درصد توافق استفاده گردید. تحلیل دادهها با نرمافزارهای SPSS نسخه ۲۵ و AMOS انجام شد.
یافتهها نشان دادند که ابزار از روایی محتوای مطلوبی برخوردار است (CVR و CVI برابر یا بیشتر از ۰٫۷۵). مقادیر درصد توافق، ضریب کاپا و ضریب ICC به ترتیب در بازه ۵۷٫۱ تا ۹۵٫۳ درصد، ۰٫۵۲ تا ۰٫۸۹ و ۰٫۴۳ تا ۰٫۹۰ قرار داشت و تمامی مقادیر ICC از نظر آماری معنادار بودند (p<0.001).
برای حفظ پایایی درونی ابزار و دستیابی به مقادیر آلفای کرونباخ بیشتر از ۰٫۷ در تمامی حیطهها، لازم بود سه سؤال از بخش نگرش، یک سؤال از هنجارهای ذهنی، و یک سؤال از کنترل رفتاری ادراکشده حذف گردد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نیز نشان داد که شاخص برازش (GFI) برابر ۰٫۹۴۲، شاخص برازش تطبیقی (CFI) برابر ۰٫۹۰۰، شاخص برازش تطبیقیافته (AGFI) برابر ۰٫۹۲۱ و میانگین مربع خطای تقریبی (RMSEA) برابر ۰٫۰۴۶ است که همگی نشاندهنده روایی سازه مطلوب ابزار هستند.
در مجموع، این ابزار از اعتبار و پایایی کافی برای سنجش عوامل مؤثر بر رفتارهای بهداشت دهان بر اساس نظریه TPB در کشورهای عربزبان برخوردار است.
درک عمیقتری از عوامل مؤثر بر رفتارهای بهداشت دهان مستلزم دسترسی به ابزارهای روانسنجی دقیق و مبتنی بر نظریههای علمی است. در همین راستا، این مطالعه با هدف طراحی و ارزیابی ویژگیهای روانسنجی یک ابزار سنجش عوامل مؤثر بر رفتارهای بهداشت دهان، مبتنی بر نظریه رفتار برنامهریزیشده (Theory of Planned Behavior - TPB)، در میان مادران کودکان زیر شش سال در عراق انجام شد. در سال ۲۰۲۳، پرسشنامهها و دستورالعملهای مرتبط با موضوع جستوجو شدند و آیتمهای مرتبط با حیطههای مدل TPB استخراج گردید. پس از بازبینی و تکمیل آیتمها، نسخه اولیه ابزار تهیه شد. اعتبار ظاهری و محتوایی ابزار بررسی شد و شاخص نسبت روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) محاسبه گردید. برای بررسی روایی سازه، تحلیل عاملی تأییدی (CFA) انجام شد و بهمنظور ارزیابی پایایی، از آلفای کرونباخ، ضریب همبستگی درونکلاسی (ICC) و درصد توافق استفاده گردید. تحلیل دادهها با نرمافزارهای SPSS نسخه ۲۵ و AMOS انجام شد. یافتهها نشان دادند که ابزار از روایی محتوای مطلوبی برخوردار است (CVR و CVI برابر یا بیشتر از ۰٫۷۵). مقادیر درصد توافق، ضریب کاپا و ضریب ICC به ترتیب در بازه ۵۷٫۱ تا ۹۵٫۳ درصد، ۰٫۵۲ تا ۰٫۸۹ و ۰٫۴۳ تا ۰٫۹۰ قرار داشت و تمامی مقادیر ICC از نظر آماری معنادار بودند (p<0.001). برای حفظ پایایی درونی ابزار و دستیابی به مقادیر آلفای کرونباخ بیشتر از ۰٫۷ در تمامی حیطهها، لازم بود سه سؤال از بخش نگرش، یک سؤال از هنجارهای ذهنی، و یک سؤال از کنترل رفتاری ادراکشده حذف گردد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نیز نشان داد که شاخص برازش (GFI) برابر ۰٫۹۴۲، شاخص برازش تطبیقی (CFI) برابر ۰٫۹۰۰، شاخص برازش تطبیقیافته (AGFI) برابر ۰٫۹۲۱ و میانگین مربع خطای تقریبی (RMSEA) برابر ۰٫۰۴۶ است که همگی نشاندهنده روایی سازه مطلوب ابزار هستند. در مجموع، این ابزار از اعتبار و پایایی کافی برای سنجش عوامل مؤثر بر رفتارهای بهداشت دهان بر اساس نظریه TPB در کشورهای عربزبان برخوردار است.